علی اخوان پور:
برعکس آنچه مقامات ایران ادعا می کنند که برایشان مهم نیست، ایران خیلی سعی می کند که در مجامع بین المللی محکوم نشود. بنابراین بسیار مهم است که نهادهای حقوق بشری بیشتری در این زمینه بخصوص مسئله اعدامها فعالیت کنند تا جلوی نقض حقوق بشر در ایران گرفته شود.
طی هفته های گذشته گزارشاتی مبنی بر اعدامهای گسترده در زندان وکیل آباد مشهد منتشر شده که نشان از آغاز دور جدیدی از اعدامهای مخفیانه در زندان های ایران دارد.
در هفدهم بهمن ماه سال جاری سازمان حقوق بشر ایران در گزارشی خبر از اعدام چهارصد زندانی در زندان وکیل آباد مشهد داد. در این گزارش آمده است که اعدام مخفیانه زندانیان هر یکشنبه و چهارشنبه صورت می گیرد. اگرچه اطلاعات تفصیلی در مورد تعداد زندانیان اعدام شده فراهم نیست، اما با این وجود حداقل در یک مورد از این اعدام ها تعداد ۵۰ نفر اعدام شده و تعداد ۴۰۰ نفر نیز در چهار یا پنج ماه گذشته اعدام شده اند.
سازمان حقوق بشر ایران و چندین سازمان مدافع حقوق بشر دیگر در سپتامبر ۲۰۱۰ پیرامون اعدام های دسته جمعی و مخفیانه در زندان وکیل آباد هشدار داده بودند. بر اساس گزارش سالانه ی این سازمان در مورد مجازات اعدام در ایران، حداقل ۲۲۶ زندانی در سال ۲۰۱۰و ۱۳۳ زندانی در سال ۲۰۱۱ در این زندان اعدام شدند. بیش از ۲۰۰ مورد دیگر اعدام نیز به دلیل فقدان جزئیات کافی در گزارش اعلام نشد.
به این مناسبت سایت ملی-مذهبی با محمود امیری مقدم سخنگوی سازمان حقوق بشر ایران در خصوص از سر گیری اعدامهای مخفیانه به گفت و گو نشسته است که متن آن در پی می آید:
آقای امیری مقدم! اخیرا اخباری در مورد اعدام چند صد زندانی منتشر شده است می توانید اطلاعاتی در این زمینه در اختیار ما قرار دهید؟
در حقیقت اعدام های مخفیانه در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ که به شکل وسیعی منتشر شد و واکنش جوامع بین المللی حقوق بشر باعث شد این اعدامها متوقف شوند. تا قبل از پاییز ۲۰۱۱ که این اعدامها متوقف شد، هر دو هفته یکبار عده زیادی از زندانیان گاهی شصت تا هفتاد نفر اعدام می شدند. چند ماه پیش از اعدام ۳۵ زندانی اطلاع پیدا کردیم، ولی بعد مشخص شد که موج جدیدی از اعدامهای دسته جمعی و مخفیانه آغاز شده است. بطوری که هفتهای دو نوبت احکام اعدام اجرا می شد و در مواردی هم سه روز در هفته گزارش شده است.
پس از گزارش اخیر سازمان حقوق بشر این اعدامها همچنان ادامه دارد؟
تا سه هفته پیش که سایت حقوق بشر ایران این گزارش را منتشر کرد هنوز اعدامها ادامه داشت. البته بعد از اعدامهای دوره قبل افشا شد و مجبور به توقف آن شدند.
با توجه به اینکه این اطلاعات از منابع موثق داخل ایران بدست می آید آیا برای دسترسی به آمار دقیق این اعدامها با مشکلاتی مواجه بوده اید؟
بله، بر اساس گزارشهای رسیده افرادی در این رابطه برای باز جویی برده شده اند. زیرا برای مقامات ایرانی خیلی مهم بود که بدانند این منابع که این اخبار را افشا می کردند چه کسانی هستند تا با بازداشت آنها درز این اخبار را متوقف کنند. در حقیقت بخاطر این شرایط سخت امنیتی در ایران و بطور خاص در مشهد دسترسی به جزییات این اطلاعات دشوارتر شده است و شاید روند دسترسی به اطلاعات کمی کندتر شده است.
این اعدامها بطور گسترده دقیقا از چه زمانی شروع شد؟
اولین گزارشها در رابطه با اعدامهای دسته جمعی در زندان وکیل به بهار ۲۰۱۰ برمی گردد. البته ما نمی توانیم مطمئن باشیم که قبل از بهار ۲۰۱۰ اعدام دسته جمعی و مخفیانه در این زندان وجود نداشته است.
واکنش دستگاه قضاییه چه بوده آیا صحت این اعدامها را تایید کرده است؟
اگرچه بطور علنی همیشه این اخبار را رد می کرد اما یک مورد اعدام بالای شصت نفر در یکروز را تایید کرد. و در یکی از جلسات با دیپلمتهای خارجی قوه قضائیه به ۶۷ اعدام در یک روز اعتراف کردند . از سوی دیگر برای نمونه دادستان بیرجند هم سال گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت در سال ۱۳۹۰، ۱۴۰ نفر به اتّهام قاچاق مواد مخدر در خراسان جنوبی اعدام شده اند. این در حالی ست که فقط کمتر از ۲۰ مورد این اعدامها در رسانههای رسمی گزارش شده بود.
این اعدامهای مخفیانه تنها محدود به مشهد و بیرجند می شود یا در شهرهای دیگر هم اعدامهای گروهی وجود دارد؟
این اعدامها در استان خراسان در سال گذشته صورت گرفت و از همه وسیع تر در زندان وکیل آباد مشهد این اعدامها گزارش شده است. به جز زندانهای خراسان ، از زندان قزل حصار هم گزارشهای متعددی در مورد اعدامهای دسته جمعی و مخفیانه رسیده است. ما سال گذشته موفق به تأیید ۲۵ مورد از این اعدامها شدیم اما به احتمال زیاد تعداد واقعی اعدامها در قزل حصار خیلی بالاتر از آمار گزارش شده است. چون در این زندان هم مثل وکیل آباد زندانیان زیادی هستند که محکوم به اعدام میباشند و تعداد آنها حتا از زندان وکیل آباد هم میتواند بیشتر باشد.
این زندان بسیار وسیع است و نگهداری زندانیان محکوم به اعدام هم در آن زیاد است. متاسفانه این اعدامها مخفیانه بوده است و امکان مستند سازی در خصوص این اعدامها برای ما نبود. اما این اعدامها در زندان قزل حصار از سوی منابع موثق تایید شده است. در گزارش سالانه۲۰۱۱ ما توانستیم اعدام مخفیانه در پانزده زندان مختلف را تایید کنیم که در شرایط خفقان شدید کار بسیار دشواری بود. به همین دلیل اعدامهایی هم وجود داشته که اعلام نشده است و مسئولین هم بارها گفته اند که تعداد حکم اعدامها را اعلام نمی کنیم.
آیا اعدامهای مخفیانه یا اعدامهایی که در ملاء عام صورت می گیرد با چارچوب قوانین بین المللی حقوق بشر سازگار است؟
در قوانین بین المللی آمده است که اعدام تنها برای جرایم بیرحمانه ذکر شده است و طبق این اعدام برای قاچاق مواد مخدر نباید وجود داشته باشد. اما در کشورهایی که آن را اجرا می کنند ممنوع هم نیست. در مورد اعدام در ملاء عام هم بارها در بیانیه های حقوق بشری آمده است که این امر نه تنها یک شیوه بیرحمانه برای کسانیکه اعدام می شوند است بلکه نقض حقوق مردم عادی هم هست. حتی در اعدامهای ملاء عام شاهد بودیم که کودکان هم این اعدامها را تماشا می کردند و این نقض حقوق کودکان است. اما همانطور که ذکر کردم تاکنون قانونی برای ممنوعیت آن وجود ندارد. این یکی از خواسته های ما است که اجرای این اعدامها را در ملاء عام ممنوع کنند. حتی نحوه این اعدامها هم ضد بشری است. در حقیقت حلقه آویز کردن با خالی کردن تکیه گاه زیر پای فرد قطع نخاع صورت می گیرد و فرد بلافاصله می میرد اما در ایران با کشیدن طناب چندین دقیقه مرگ فرد اعدامی طول می کشد که این یک نوع شکنجه هم محسوب می شود.
آقا امیر مقدم! تحلیل شما از افزایش روند اعدامهای مخفیانه در مقاطع زمانی مختلف توسط حاکمیت ایران چیست؟
در واقع حکومت از اعدام بعنوان ابزاری برای ایجاد رعب و وحشت استفاده می کند. هر زمان که حکومت حمایت مردم و حتی طرفداران خودش را از دست می دهد این اعدامها را برای ایجاد رعب و وحشت افزایش می دهد تا چند صباحی بیشتر به عمر خود ادامه دهد.
به عنوان آخرین سوال به نظر شما واکنش و اعتراض مجامع بین المللی و سازمان ملل تا چه حد در توقف روند اعدام در ایران موثر است؟
فشارهای نهادهای بین المللی و کشورهایی که با ایران روابط دیپلماتیک دارند بسیار تاثیرگذار است. ایران اینگونه ادعا می کند که این اعتراضات تاثیری در تصمیم گیری های آنها ندارد اما به هیچوجه اینطور نیست. بارها شاهد بودیم که بر اثر فشارهای بین المللی ایران مجبور به عقب نشینی شده است. از جمله مانند اعدام سکینه آشتیانی که ایران مجبور به توقف آن شد. از سوی دیگر برعکس آنچه که مقامات ایران ادعا می کنند برایشان مهم نیست، ایران خیلی سعی می کند که در مجامع بین المللی محکوم نشود. بنابراین بسیار مهم است که نهادهای حقوق بشری بیشتری در این زمینه بخصوص مسئله اعدامها فعالیت کنند تا جلوی نقض حقوق بشر در ایران گرفته شود.